Warszawa, 19.05.2017 r.
l.dz. 070/2017
Szanowny Pan
Paweł Lewandowski
Podsekretarz Stanu
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
ul. Krakowskie Przedmieście 15/17
00-071 Warszawa
Stanowisko Stowarzyszenia Kreatywna Polska dot. projektu ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi
Szanowny Panie Ministrze,
W odpowiedzi na pismo (DWIM-WA.0220.1.2017.DU), dziękujemy za zaproszenie do udziału w konsultacjach i możliwość zaprezentowania stanowiska w sprawie projektu ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnym (w dalszej części niniejszego pisma zwany „Projektem”).
Projekt ustawy a zakres implementacji wymagany dyrektywą
Poddany konsultacjom Projekt nie zawiera istotnych niezgodności z przepisami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/26/UE z dnia 26 lutego 2014 roku w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz udzielania licencji wieloterytorialnych dotyczących praw do utworów muzycznych do korzystania online na rynku wewnętrznym (dalej jako „Dyrektywa”). Niepokój może budzić fakt, że zakres przyjętych w Projekcie rozwiązań jest dalej idący niż wynika to z obowiązku implementacji jaki Dyrektywa nakłada na ustawodawcę krajowego, a część z nich niestety nie zasługuje na aprobatę. Z uwagi na konieczność ochrony własnego repertuaru narodowego, niektóre z Państw Członkowskich zdecydowały się na jej implementację w węższym, minimalnie wymaganym zakresie. Skutkiem wyjścia ponad zakres Dyrektywy może być pogorszenie sytuacji polskich utworów konkurujących na rynku kultury z repertuarem zagranicznym. Zagraża to rozwojowi polskiej kultury, a także stoi w sprzeczności z motywem 3 Dyrektywy, który stanowi, iż „Organizacje zbiorowego zarządzania pełnią i powinny nadal pełnić ważną rolę w propagowaniu różnorodności ekspresji kulturalnej, zarówno poprzez umożliwienie wejścia na rynek najmniejszym i mniej popularnym repertuarom (…)”.
Przedstawiając poniższe uwagi szczegółowe skupimy się głównie na regulacjach, które wykraczają poza zakres Dyrektywy.
Definicja „osoby kierującej działalnością organizacji zbiorowego zarządzania”
Proponowana w Projekcie definicja jest przykładem wykroczenia poza zakres Dyrektywy i obejmuje osoby kierujące biurem organizacji lub jej komórkami organizacyjnymi wykonującymi czynności z zakresu zbiorowego zarządzania. Może to budzić zastrzeżenia ponieważ takie osoby są zatrudniane przez członków zarządu lub rady nadzorczej (czyli przez „dyrektorów” w rozumieniu art. 3 g Dyrektywy), którzy mogą wydawać im polecenia służbowe, obejmując ich swoim nadzorem i kierownictwem. Zgodnie z art. 98 ust. 1 pkt 3 Projektu w drodze decyzji administracyjnej na osobę kierującą działalnością zbiorowego zarządzania można nałożyć karę pieniężną sięgającą wysokości trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w kwartale poprzedzającym wydanie decyzji nakładającej karę, włącznie z wypłatami z zysku. W związku z powyższym trudno pogodzić przewidzianą w Projekcie odpowiedzialność administracyjną z odpowiedzialnością, która wynika z kodeksu pracy. Ponadto osoby te z reguły mają wgląd w wąski wycinek działalności organizacji, w związku z czym nie powinny odpowiadać tak jak za zarządzanie całą organizacją. Zaproponowana w Projekcie definicja, jako osobę kierującą organizacją zbiorowego zarządzania, kwalifikuje również członków komisji rewizyjnej co stoi w sprzeczności z rolą tego organu. Proponujemy wyjście z tego konfliktowego rozwiązania poprzez zawężenie definicji „osoby kierującej działalnością organizacji zbiorowego zarządzania” do członków zarządu.
W naszym przekonaniu ustawowa regulacja relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi organami OZZ wydaje się być zbędną ingerencją administracji publicznej w samorządność organizacji i narusza fundamentalne zasady wynikające z ustawy Prawo o stowarzyszeniach.
Wobec istotnego zróżnicowania zakresu praw reprezentowanych przez poszczególnych członków organizacji zbiorowego zarządzania, art. 15 Projektu powinien przewidywać możliwość wprowadzenia przez organizację drogą odpowiednich zapisów w statucie uzasadnionych i niedyskryminujących kryteriów ważenia głosów.
Co więcej, ukształtowany w art. 15 ust. 2 Projektu sposób głosowania na walnym zebraniu członków, a także w art. 16 ust. 2 odnośnie walnego zebrania delegatów, nie jest zbieżny ze strukturą członkowską wielu organizacji zbiorowego zarządzania. Zgodnie z art. 13 ust. 1 Projektu członkami OZZ mogą być uprawnieni oraz podmioty reprezentujące uprawnionych, w tym inne organizacje zbiorowego zarządzania i stowarzyszenia uprawnionych, niezależnie od obywatelstwa, formy prawnej, miejsca zamieszkania lub siedziby. Dodatkowo art. 8 ust. 9 Dyrektywy stanowi wprost, że wszyscy członkowie OZZ, a nie tylko Ci objęci jej zezwoleniem na wykonywanie zbiorowego zarządu, mają prawo do udziału w walnym zebraniu członków i prawo głosowania. W związku z tym, art. 15 ust. 2 i art. 16. ust. 2 wymagają przeredagowania, tak aby uwzględniały wszystkich członków.
Doprecyzowania wymaga także art. 20, który w obecnym kształcie nie precyzuje czy członkiem zarządu może być wyłącznie osoba fizyczna, czy również osoba prawna, która działa przez pełnomocnika (tzw. „ważone członkostwo”).
Dla utrzymania konsekwencji stosowania pojęć i zgodności z formą prawną stowarzyszenia wynikającą z przepisów ustawy Prawo o stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989 roku, proponujemy zastąpienie używanego w Projekcie słowa „zgromadzenie” słowem „zebranie” tam gdzie odnosi się to do walnego zebrania członków.
Regulamin repartycji powinien w możliwy sposób odzwierciedlać faktyczny zakres eksploatacji praw poszczególnych uprawnionych oraz być oparty wyłącznie o kryteria ekonomiczne. W Projekcie natomiast nie zostały uregulowane szczegółowe wytyczne dotyczące regulaminu repartycji co pozwala na pewną uznaniowość w tym zakresie.
Umowa o zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi
Proponujemy uzupełnić art. 27 Projektu o zobowiązanie uprawnionego do przekazania danych o repertuarze, jaki powierza organizacji zbiorowego zarządzania, zarówno w sytuacji, gdy przekazuje cały posiadany przez niego repertuar lub jego część.
Zasadne byłoby również wprowadzenie możliwości udzielenia odmowy zawarcia umowy o zbiorowe zarządzanie w formie elektronicznej, jeżeli w takiej formie wystąpił o zawarcie umowy z OZZ uprawniony.
Zarządzanie przychodami z praw
Proponujemy również usunięcie pewnych wątpliwości, które mogą powstać przy stosowaniu art. 34 pkt 3 w kształcie przedstawionym w Projekcie. Zgodnie z art. 34 pkt 3 Projektu OZZ będzie mogła przeznaczyć przychody z praw (obejmujące, zgodnie z definicją zawartą w art. 3 ust. 1 pkt 7 Projektu, również pożytki z pobranych praw do chwili ich wypłaty uprawnionym) „na cele wykorzystania kwot niepodlegających podziałowi określonych w regulaminie repartycji, o którym mowa w art. 17 pkt 4”.
Uzasadnienie na str. 41 sugeruje, że ma to dotyczyć przypadków „w których – pomimo zastosowania procedur przewidzianych w projektowanym art. 38 – nie udało się zidentyfikować lub odnaleźć uprawnionych, należne im kwoty, uznane zgodnie z projektowanym art. 39 za niepodlegające podziałowi, będą odrębnie księgowane (patrz art. 33 pkt 2 powyżej) i przeznaczane na wymienione w tym przepisie cele, zgodnie z zasadami przyjętymi w regulaminie repartycji”.
Zgodnie z art. 39 ust. 1 Projektu, przychody z praw, które pomimo podjęcia czynności, o których mowa w art. 38, nie zostały wypłacone w terminie 3 lat od zakończenia roku obrotowego, w którym zostały pobrane, OZZ przeznacza na sfinansowanie działalności o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym świadczonej przez organizację na rzecz uprawnionych zgodnie z art. 36 ust. 3 (zatem odnosi się do nich cel określony w art. 34 pkt 4 Projektu) lub wypłatę pozostałym uprawnionym proporcjonalnie do należnych im przychodów z praw (przez co stałyby się przychodami, o którym mowa w art. 34 pkt 2 Projektu).
Za środki niepodlegające podziałowi trudno uznać środki, o których mowa w art. 37 ust. 3 Projektu, ponieważ środki te – po przekazaniu informacji niezbędnych do dokonania tego podziału lub wypłaty przez użytkowników, uprawnionych lub OZZ działające na podstawie umowy o reprezentacji – stałyby się środkami, o których mowa w art. 34 pkt 2 lub pkt 4 Projektu.
W związku z powyższym, zapis art. 34 pkt 3 powinien zostać zmieniony a organizacje zbiorowego zarządzania powinny mieć zapewnioną możliwość dokonywania potrąceń innych niż te określone w art. 17 pkt 5 Projektu.
Ponadto, art. 12 ust. 2 Dyrektywy stanowi, że potrącenia (a więc nie koszty, których dotyczy art. 12 ust. 3 Dyrektywy i które Dyrektywa nazywa „opłatami”) powinny być rozsądne w stosunku do usług świadczonych przez OZZ na rzecz podmiotów uprawnionych. Dyrektywa w ramach potrąceń oddzielnie traktuje przy tym potrącenia na usługi o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym (ustawodawca unijny używa sformułowania „w tym, w stosownych przypadkach, usług, o których mowa w ust. 4”, co wskazuje, że katalog potrąceń w Dyrektywie nie został zamknięty). Dyrektywa wymaga przy tym, aby wszelkie potrącenia zostały ustalone na podstawie obiektywnych kryteriów.
Polska propozycja regulacji ogranicza opisane powyżej, określone w Dyrektywie możliwości, co potwierdza Uzasadnienie Projektu na str. 41, które brzmi: „Organizacja będzie mogła ponadto dokonać dwóch rodzajów potrąceń z przychodów z praw: na pokrycie kosztów zbiorowego zarządzania określonych w regulaminie repartycji oraz na prowadzoną działalność o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym”).
Konsekwencją tego może być pozbawienie polskich OZZ szans rozwoju, gdyż przychody z praw będą mogły być przeznaczane wyłącznie na wypłatę uprawnionym oraz na dokonywanie potrąceń na pokrycie uzasadnionych i udokumentowanych kosztów, jak i potrąceń wyłącznie na cele prowadzonych przez OZZ na rzecz uprawnionych działalności o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym.
Polskie OZZ utraciłyby w związku z tym możliwość finansowania rozwoju nowych obszarów działalności związanych ze zbiorowym zarządzaniem – czy to na nowych polach eksploatacji, czy to przez usprawnianie lub poszerzanie działań na wykonywanych polach eksploatacji. Wobec dynamicznych przemian technologicznych i społecznych związanych z korzystaniem z utworów chronionych prawami autorskimi stanowi to poważne niebezpieczeństwo strat dla polskich twórców i innych rodzajów uprawnionych oraz otwiera polski rynek zbiorowego zarządzania dla dysponujących znacznymi środkami zagranicznych OZZ.
W celu uniknięcia takiego zagrożenia wskazane byłoby zapewnienie OZZ możliwości dokonywania potrąceń m.in. na realizację celów statutowych dotyczących rozwoju czy poprawie jakości zbiorowego zarządzania majątkowymi prawami autorskimi, wzmocnieniu ochrony majątkowych praw autorskich, upowszechnianiu wiedzy o prawie autorskim (nie tylko działań na rzecz uprawnionych, na co wskazuje art. 36 ust. 3 Projektu), prowadzeniu działań na rzecz rynku opartego o prawa własności intelektualnej usprawniających lub modernizujących działanie tego rynku lub zwiększających dostęp do tego rynku.
Z tego względu zasadne byłoby dopuszczenie generowania niepodlegających podziałowi kwot, które mogłyby być potrącane z przychodów na podstawie regulaminów repartycji, o których mowa w art. 17 pkt 4.
Należy przy tym pamiętać, że to członkowie (względnie uprawnieni, o których mowa w art. 15 ust. 3 Projektu), a zatem podmioty jak najbardziej zainteresowane racjonalną wysokością potrąceń, decydowaliby w uchwalanym przez nich regulaminie repartycji o możliwości ich dokonywania.
Dzięki takiemu rozwiązaniu OZZ, które sumiennie wykonują mieszczące się w ich zezwoleniu lub powierzone im dodatkowo zadania, maksymalizując przy tym wypłaty na rzecz uprawnionych i rezygnując z tworzenia na podstawie generowanych przez lata przychodów jakiegokolwiek majątku trwałego (co odbywałoby się kosztem pomniejszenia wypłat należnych uprawnionym), zyskają możliwość finansowania dodatkowych działań, ukierunkowanych na rozwój zbiorowego zarządzania, określonych przez swoich członków w regulaminie repartycji, które nie mieszczą się w sztywnym gorsecie celów, o których mowa w art. 17 pkt 5 Projektu.
W związku z analizą przedstawioną powyżej proponujemy następujące modyfikacje:
„4) zatwierdzanie regulaminu repartycji organizacji zbiorowego zarządzania, określającego co najmniej zasady podziału przychodów z praw między uprawnionych, szczegółowe zasady wykorzystywania środków, o których mowa w art. 39 ust. 1, oraz zasady dokonywania potrąceń od przychodów z praw oraz określania kwot niepodlegających podziałowi wraz z ich dopuszczalnym przeznaczeniem, o których mowa w art. 34 pkt 2–4;”
„Organizacja zbiorowego zarządzania dokonuje potrąceń, o których mowa w art. 34 pkt 2–4, zgodnie z zasadami określonymi w regulaminie repartycji, o którym mowa w art. 17 pkt 4 i regulaminie, o którym mowa w art. 17 pkt 5.”
„5) wysokość potrąceń dokonanych na prowadzoną przez organizację działalność o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym oraz kwot niepodlegających podziałowi;”
Sugerujemy również uzupełnienie art. 37 ust. 3 o zapis, który mówi, że termin ulega zawieszeniu na okres, w którym organizacja nie ma technicznej możliwości uzyskania niezbędnych do podziału danych z innych źródeł, lub uzyskanie tych danych obarczone jest zbyt wysokimi kosztami. Ponadto wyliczenie z art. 37 ust. 3 nie powinno być zamknięte z uwagi na korzystanie z organizacji zbiorowego zarządzania również ze wskaźników od innych podmiotów takich jak GUS, ZKDP czy Biblioteka Narodowa.
W związku z powyższym proponujemy następujące brzmienie przepisu: „[termin], o którym mowa w ust. 2, ulega zawieszeniu na okres, w którym organizacja zbiorowego zarządzania nie jest w stanie dokonać podziału lub wypłaty przychodów z praw z przyczyn obiektywnych, w szczególności związanych z nieprzekazywaniem informacji niezbędnych do dokonania tego podziału lub wypłaty przez użytkowników, uprawnionych lub organizacje zbiorowego zarządzania działające na podstawie umowy o reprezentacji”.
Brzmienie art. 39 Projektu nie zasługuje na aprobatę ponieważ nie motywuje organizacji zbiorowego zarządzania do skutecznego poszukiwania informacji o uprawnionych i podjęcia wszelkich działań w celu wypłaty należnych wynagrodzeń. W naszej opinii lepszy skutek mogłoby przynieść np. zobowiązanie organizacji do przekazywania tych niewypłaconych kwot na zewnętrzny fundusz zarządzany przez Ministra właściwego ds. kultury i dziedzictwa narodowego. Konieczne wydaje się także przyznanie organizacji zbiorowego zarządzania prawa do przeznaczenia części środków niewypłaconych na swojego rodzaju fundusz gwarancyjny, rezerwę w celu zabezpieczenia roszczeń uprawnionych.
Ponadto, proponujemy dodanie do art. 39 ust. 1 zdania drugiego o brzmieniu: „Roszczenia takie będą wypłacane z bieżących przychodów, o których mowa w art. 34 pkt 2 lub z potrąceń, o których mowa w art. 34 pkt 4”.
Pewne wątpliwości budzi użyte w art. 41 ust. 2 pojęcie „wpływów” osiąganych przez użytkownika, które OZZ mają obowiązek uwzględnić przy obliczaniu wynagrodzenia. Naszym zdaniem trafniejszym określeniem byłby termin „przychód”, który jest powszechnie stosowany w dziedzinie ekonomii i rachunkowości, a jego wysokość jest łatwa do ustalenia na podstawie dokumentacji użytkownika. Zwracamy uwagę na fakt, że powszechną praktyką stosowaną przez nadawców komercyjnych jest to, że zasadnicza część przychodów z tytułu nadawania jest przejmowana przez podmioty zależne, które nie mieszczą się w zakresie definicyjnym „użytkownika” w rozumieniu Projektu. W związku z tym, niezbędne jest odniesienie wysokości wynagrodzenia dochodzonego przez OZZ do wysokości przychodów osiąganych przez szerzej rozumiany podmiot korzystający z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, a nie jak zaproponowano w Projekcie przez użytkownika.
Z proponowanego brzmienia Projektu można rozumieć, że art. 41 ust. 2 będzie miał zastosowanie tylko w sytuacji braku zatwierdzenia przez Komisję Prawa Autorskiego tabel wynagrodzeń, czego dotyczy art. 78 Projektu. Dla pełnej jasności proponujemy w treści art. 42 dodać zwrot „z zastrzeżeniem art. 78”. Projekt nie precyzuje również czy OZZ ma obowiązek przedłożenia Komisji tabel wynagrodzeń do zatwierdzenia oraz jaki będzie skutek ich nieprzedłożenia. Ponadto art. 42 ust. 4 Projektu nakłada na organizację zbiorowego zarządu obowiązek uzasadniania wysokości proponowanego użytkownikowi wynagrodzenia. Nie wydaje się jednak zasadne przedstawianie takiego uzasadnienia w sytuacji zawierania z użytkownikami umów z wykorzystaniem stawek zawartych w prawomocnie zatwierdzonych tabelach wynagrodzeń, które zgodnie z art. 118 ust. 1 Projektu pozostają w mocy.
Należy również zwrócić uwagę na zawarte w art. 44 ust. 2, w naszej opinii nieuzasadnione, ograniczenie regulacji dotyczącej pobierania wynagrodzenia z tytułu odtwarzania tylko do praw pokrewnych. Optymalnym, oczekiwanym przez rynek rozwiązaniem byłoby utworzenie „jednego okienka”, w którym użytkownicy praw na polu eksploatacji „odtwarzanie” mogą uregulować swoje zobowiązania w drodze jednej umowy. Mówi o tym art. 44 ust. 3 Projektu jednak sama możliwość zawarcia porozumienia przez organizacje zbiorowego zarządu nie jest skutecznym rozwiązaniem. W związku z tym, że OZZ do dnia dzisiejszego nie rozwiązały tej kwestii dobrowolnie, niezbędna wydaje się być jednoznaczna regulacja ustawowa.
Proponujemy także modyfikację art. 45 i nadanie mu brzmienia:
„W zakresie swojej działalności organizacja zbiorowego zarządzania może domagać się udzielenia informacji oraz udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia istnienia zobowiązania oraz wysokości dochodzonych przez nią wynagrodzeń i opłat.”
Określenie „w zakresie swojej działalności” znajduje się obecnie w art. 105 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i pozwala organizacjom zbiorowego zarządzania na korzystanie z tych uprawnień we wszystkich sytuacjach, gdy legitymacja OZZ do działania w imieniu uprawnionych wynika z przepisów prawa, a więc nie tylko w zakresie treści zezwolenia na wykonywanie zbiorowego zarządu. Wprowadzenie takiego brzmienia przepisu jest uzasadnione również tym, że art. 46 Projektu nie stosuje się do płatników opłat reprograficznych, ponieważ nie łączy ich z OZZ stosunek umowny a ich zobowiązanie do uiszczania opłat wynika z przepisów ustawy. W związku z tym, w ustawie powinny zostać precyzyjnie wskazane narzędzia uzyskiwania przez OZZ informacji o działalności w związku, z którą powstaje obowiązek opłaty reprograficznej, a także dawać OZZ możliwość kontrolowania wypełniania tych obowiązków.
Sankcja wobec naruszenia przez użytkownika obowiązku udostępniania informacji określona w art. 46 ust. 3 w postaci wypowiedzenia umowy o korzystanie z utworu lub przedmiotu praw pokrewnych jest nieskuteczna, gdyż może jedynie pozbawić uprawnionych na jakiś czas należnego wynagrodzenia. Być może lepszym rozwiązaniem byłoby upoważnienie OZZ do pozyskania potrzebnych informacji z innych źródeł np. poprzez zlecenie monitoringu i uprawnienie do obciążenia użytkownika kosztem pozyskania tych danych.
Ustanowienie Ministra właściwego ds. kultury i dziedzictwa narodowego organem odwoławczym powoduje, że Komisja Prawa Autorskiego stanie się całkowicie organizacyjnie zależna od Ministra i pełnić będzie rolę pomocniczą. Przyznanie Ministrowi tak szerokich uprawnień jak m.in. rola przewodniczącego Komisji i jednoczesne konstytutywne dla składu Komisji wskazanie tegoż samego Ministra jako decydującego o składzie osobowym Komisji oraz istotnych proceduralnie decyzjach wpadkowych narusza już na etapie powoływania członków Komisji i orzekających składów osobowych podstawowe reguły proceduralne rozdzielające co do zasady organy konstytutywne od procedujących. Świadczy to również o pogwałceniu zasady dwuinstancyjności, określonej w art. 15 kodeksu postępowania administracyjnego. Kluczowym elementem orzekania w tak wrażliwych sprawach jak korzystanie z praw autorskich i praw pokrewnych, jest niezależność organu, która niestety nie została w Projekcie zapewniona. Wątpliwe jest również, czy wobec wielu innych obowiązków, przewodniczący w osobie Ministra jest w stanie zagwarantować sprawne funkcjonowanie Komisji.
Z dezaprobatą odnosimy się do regulacji zawartej w art. 77 ust. 3 Projektu, zgodnie z którą stawki w zatwierdzonej tabeli wynagrodzeń muszą być sztywno określone. W tej sytuacji nie będzie możliwe dostosowanie wynagrodzenia do konkretnych warunków korzystania. Proponujemy zatem przyjęcie, że w uzasadnionych przypadkach dopuszczalne jest wprowadzenie tzw. widełek, czyli określenie górnej i dolnej granicy wysokości wynagrodzenia. Cena licencji powinna być ustalana rynkowo a sztywne stawki licencyjne umożliwiają przebijanie ich propozycji przez konkurencyjne dla OZZ organizacje.
W dobie szerokodostępnej komunikacji cyfrowej, OZZ powinna być zobowiązana do udostępniania uprawnionemu wszystkich wymienionych w art. 84 Projektu informacji w formie elektronicznej, a w formie papierowej dopiero na żądanie uprawnionego. Ponadto, zobowiązanie OZZ do udostępniania danych jedynie na wniosek uprawnionego jest nieuzasadnionym utrudnieniem dostępu do informacji. Bardziej praktycznym rozwiązaniem byłoby zobowiązanie OZZ do udostępniania tych danych w postaci cyfrowej on-line. Wykaz udostępnianych danych powinien zostać uzupełniony o informacje na temat stwierdzonych aktów eksploatacji praw danego uprawnionego lub innych danych, będących podstawą do dokonania repartycji. Posiadanie tych danych jest niezbędne w celu dokonania przez uprawnionego weryfikacji poprawności dokonanej repartycji.
Poza informacją o naliczonym, a nie wypłaconym uprawnionemu wynagrodzeniu OZZ powinna być zobowiazana do udostępniania informacji o wysokości pobranych, ale nie rozliczonych jeszcze wynagrodzeniach, co umożliwi uprawnionym oszacowanie przyszłych przychodów.
Zaproponowane regulacje wprowadzające nadzór nad organizacjami zbiorowego zarządzania stanowią zbytnie i niczym nieuzasadnione ograniczenie samorządności prywatnych organizacji członkowskich, tj. stowarzyszeń, które od czasów początku istnienia pozostawały samodzielne. Kwestie odwołania, zawieszenia w czynnościach lub nałożenia kary na osobę kierującą daną organizacją leżą w gestii właściwych organów stowarzyszenia i nie powinny być przypisywane Ministrowi. Powierzenie tych czynności Ministrowi stoi również w sprzeczności z określonymi w Projekcie kompetencjami walnego zgromadzenia i komisji rewizyjnej (zgodnymi z ustawą o stowarzyszeniach).
Zgodnie z art. 98 ust. 1 pkt 4 Projektu możliwe jest nałożenie na OZZ kary finansowej w wysokości do 1.000.000 zł, która w związku z art. 98 ust. 7 nie może być zapłacona z przychodów praw podlegających podziałowi. Po pierwsze, nałożenie tak dotkliwej kary położyłoby kres działalności OZZ. Po drugie, rodzi się pytanie z jakich środków taka kara miałaby zostać uiszczona. Możliwym źródłem byłyby przychody ze składek członkowskich jednak z reguły nie są to kwoty na tyle wysokie a podwyższenie składek mogłoby spowodować odejście członków z organizacji. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami i ustawą Prawo o stowarzyszeniach karę finansową na organizacje może nałożyć jedynie sąd na wniosek organu nadzoru – nie sam organ – i w maksymalnej wysokości 5000zł. Wprowadzenie możliwości nałożenia tak nieproporcjonalnie wysokiej kary nie jest w żaden sposób uzasadnione. W zupełności wystarczająca byłaby znacznie mniejsza kara finansowa odzwierciedlająca środki, którymi organizacja faktycznie dysponuje i nie większa niż określony procent jej przychodów.
Przepis art. 106 Projektu zakazujący rozwiązania stowarzyszenia posiadającej zezwolenie na zbiorowe zarządzanie, w związku z wyraźną sprzecznością z intencją Projektodawcy wyrażoną w uzasadnieniu Projektu (str. 93) oraz z ustawą o stowarzyszeniach, powinien ulec modyfikacji.
Zbyt krótkie są określone w Projekcie terminy na złożenie wniosku o zmianę dotychczas udzielonego zezwolenia na zbiorowe zarządzanie (art. 112 ust. 1), dostosowanie statutu do wymagań nowej ustawy (art. 113 ust. 1) oraz dostosowanie warunków zawierania i wypowiadania umów (art. 114 ust. 1). Powinny ulec wydłużeniu co najmniej do 12 miesięcy. Zasadne wydaje się także wprowadzenie priorytetu dokonania zmian statutowych (zgodnie z art. 113 ust. 1) przed złożeniem wniosku o zmianę udzielonego zezwolenia, o którym mowa w art. 112 ust. 1 Projektu. Procedury wymienione powyżej są czasochłonne, a zaproponowane w Projekcie terminy i brak ich należytej kolejności uniemożliwiają ich dotrzymanie.
Zwracamy uwagę na jeszcze jedną kwestię, mianowicie regulację art. 118 ust. 3 Projektu zgodnie, z którą do tabel wynagrodzeń zatwierdzonych w postępowaniach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie poddanej konsultacjom ustawy, oraz do określonych w nich stawek stosuje się nowe przepisy. Bardziej praktyczne byłoby stosowanie w odniesieniu do rozpoczętych postępowań dotychczasowych przepisów ponieważ toczące się w tym zakresie postępowania są w większości dalece zaawansowane i zarówno organizacje, jak i użytkownicy ponieśli już znaczące nakłady organizacyjne i finansowe.
Przy okazji regulacji przedmiotowej materii warto zastanowić się nad potrzebą wprowadzenia do ustawy dodatkowych przepisów, które pozytywnie wpłyną na funkcjonowanie organizacji zbiorowego zarządzania.
W naszej opinii dobrym posunięciem byłoby wprowadzenie przepisu zgodnie, z którym regulaminy repartycji, na ile to technicznie i ekonomicznie możliwe, powinny ustanawiać reguły podziału zainkasowanych kwot tak, aby w jak największym stopniu odzwierciedlały one zakres eksploatacji praw poszczególnych uprawnionych przez poszczególnych użytkowników. Słusznym byłoby również zagwarantowanie uprawnionym możliwości zaskarżenia regulaminu repartycji do wskazanego organu w przypadku, gdyby organizacja powyższemu obowiązkowi uchybiała. Zaskarżony regulamin powinien pozostawać w mocy do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia.
Odpowiedniej regulacji wymaga również umożliwienie uprawnionemu natychmiastowego otrzymania wynagrodzenia w chwili, gdy jest ono naliczone. Brak takich zapisów daje organizacjom zbiorowego zarządu możliwość przetrzymywania wynagrodzeń mimo, że z technicznego punktu widzenia mogłyby już zostać przekazane uprawnionym. Zasadne byłoby także, żeby ustawa przewidywała możliwość wypłaty zaliczek na poczet wynagrodzenia, jednocześnie zastrzegając, by o zaliczkę mógł ubiegać się uprawniony, w przypadku którego istnieją wystarczające dane, pozwalające na obliczenie jego udziału w kwotach pobranych przez organizację, a nie rozliczonych. Należałoby również zobowiązać OZZ do ustanowienia regulaminu regulującego zasady zaliczkowej wypłaty wynagrodzeń.
Proponujemy także, aby OZZ reprezentujące podmioty zagraniczne były zobowiązane do realizacji wszystkich obowiązków informacyjnych również w angielskiej wersji językowej, tak aby zachowana została zasada równego traktowania.
Postulujemy wprowadzenie do Rozdziału 13 ustawy dodatkowego przepisu, który nowelizowałby art. 2 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej poprzez dopisanie expressis verbis w otwartym katalogu form organizacyjnych działalności kulturalnej „organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi w rozumieniu ustawy z dnia (…) o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi”. Uwzględnienie tej zmiany rozwiałoby wszelkie ewentualne wątpliwości, które powstają w odniesieniu do działalności OZZ.
W imieniu Stowarzyszenia Kreatywna Polska dziękujemy za możliwość przedstawienia powyższych uwag i propozycji, wyrażając nadzieję, że okażą się one pomocne w opracowaniu ostatecznego kształtu ustawy. Jednocześnie deklarujemy pełną gotowość aktywnego uczestnictwa i współpracy we wszelkich kwestiach dotyczących omawianych zagadnień na dalszych etapach prac.
Z wyrazami szacunku,
Dorota Hawliczek
Dyrektor Stowarzyszenia Kreatywna Polska
