fot. zbiory własne
Badania przeprowadzone w 2020 roku przez Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) wskazują na powszechną niską świadomość roli prawa w życiu codziennym. Nadal – globalnie nie rozumiemy, że niemal wszystkie nasze aktywności – w tym także te w sieci – podlegają ochronie prawnej.
Autor zdjęcia i właściciel aparatu
Fotografie, co do zasady, są utworami w rozumieniu prawa autorskiego o ile mają one twórczy oraz indywidualny charakter i zostały wykonane przez człowieka. Podmiotem uprawnionym z tytułu autorskich praw majątkowych, od którego zgody, zasadniczo, uzależniona jest możliwość rozpowszechniania i korzystania ze zdjęcia, w tym np. jego publikacji w mediach społecznościowych, będzie osoba, która daną fotografię zrobiła, a nie np. właściciel aparatu użytego do jego wykonania.
Jeżeli zatem poprosimy inną osobę o zrobienie dla nas oryginalnej, wakacyjnej fotografii to ta osoba, a nie my, będzie jej autorem, od którego zgody może zależeć możliwość i zakres naszego z niej korzystania. Oczywiście, w praktyce, przypadki formalnego, pisemnego udzielania zgód na korzystanie ze zrobionych dla nas przez inne osoby zdjęć z wakacji (czy to w formie umów licencyjnych czy też przenoszących autorskie prawa majątkowe) są marginalne. Warto jednak pamiętać, że w przypadku chęci komercyjnego wykorzystania takiej fotografii np. jako zdjęcia w katalogu wakacyjnych wycieczek bez uprzedniego uregulowania kwestii. *źródło: https://legalnakultura.pl/pl/prawo-w-kulturze/prawo-w-praktyce/news/3599,wakacyjny-przewodnik-po-prawie-autorskim
Autorskie prawa osobiste
Autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do: autorstwa utworu; oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo; nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania; decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności; nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. Twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Jeżeli otrzymujemy zdjęcia, których autorem jest inna osoba, konieczne jest uzyskanie jej zgody na udostępnienie jej utworów w Internecie. ** źródło: https://e-prawnik.pl/temat/zdjecia-z-wakacji-a-prawo-autorskie.html\
Fotografowanie zabytków i dzieł sztuki – prawo panoramy
Większość otaczających nas przedmiotów czy zjawisk można spokojnie zakwalifikować jako utwory w rozumieniu prawa autorskiego. Reklama na bilbordzie, muzyka z radia czy w końcu budynki, rzeźby i inne obiekty, na stałe umiejscowione w przestrzeni publicznej podlegają regulacjom, określającym zasady ich eksploatacji. Najważniejszym przepisem w tym kontekście będzie uregulowane w art. 33 pkt 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych tzw. prawo panoramy (znane również jako „wolność panoramy”), które pozwala na wykorzystywanie (nawet komercyjne) „utworów wystawionych na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku”[1] (utworem w tym kontekście są oczywiście budynki stanowiące bezsprzecznie wynik pracy twórczej ich projektantów, architektów i budowniczych.). Celem tego przepisu jest przede wszystkim umożliwienie swobodnego fotografowania lub filmowania przestrzeni publicznej bez konieczności uzyskiwania jakichkolwiek zgód. Pamiętając, że rozpowszechnianie utworu (przedmiotu prawa autorskiego) zależne jest od zgody twórcy, wolność panoramy stanowi ciekawy wyjątek od ogólnej (i naczelnej) zasady prawa autorskiego. Należy jednak wspomnieć, iż rzeczona wolność jest w zasadzie nieco ograniczona, gdyż dotyczy jedynie obiektów stale wkomponowanych w krajobraz danego miasta. Spod regulacji wyłączone są wszelkie czasowe ekspozycje artystyczne czy wystawy sklepowe.*źródło: https://legalnakultura.pl/pl/prawo-w-kulturze/prawo-w-praktyce/news/3599,wakacyjny-przewodnik-po-prawie-autorskim)
W podróży często fotografujemy interesujące zabytki i dzieła sztuki. Bez zgody podmiotu uprawnionego możemy rozpowszechniać:
– utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku;
– utwory wystawione w publicznie dostępnych zbiorach, takich jak muzea, galerie, sale wystawowe, lecz tylko w katalogach i w wydawnictwach publikowanych dla promocji tych utworów, a także w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach w prasie i telewizji, jednakże w granicach uzasadnionych celem informacji.
Niepotrzebna jest zatem zgoda np. projektanta powszechnie dostępnego utworu architektonicznego na publikację naszego zdjęcia, które przedstawia ten utwór. Dozwolony użytek utworów wystawionych w muzeach, galeriach i salach wystawowych jest natomiast ograniczony.** źródło: https://e-prawnik.pl/temat/zdjecia-z-wakacji-a-prawo-autorskie.html
Wieża Eiffla
Od ogólnej zasady istnieją jednak pewne wyjątki, o którym warto pamiętać – zwłaszcza w okresie wakacyjnym. Ciekawym przykładem Wieża Eiffla. Najpopularniejszą atrakcję turystyczną Paryża można swobodnie fotografować za dnia, jednak, aby legalnie opublikować zdjęcia wykonane w nocy, musimy już uzyskać pozwolenie.
Na stronie Société d’Exploitation de la Tour Eiffel, towarzystwa zajmującego się wieżą można przeczytać, że zdjęcia panoramy miasta ze szczytu wieży są jak najbardziej legalne i nieobjęte prawami autorskimi, podobnie jak zdjęcia wieży w ciągu dnia. Natomiast, aby zrobić zdjęcie wieży Eiffla gdy jest podświetlona, powinno się uzyskać specjalne pozwolenie.
Okazuje się, że od 1985 roku oświetlenie wieży jest objęte prawami autorskimi autora instalacji. Światełka rozbłyskują co godzinę od zmierzchu do świtu przez 5 minut. Przed zrobieniem zdjęcia i upublicznieniem go należałoby zapłacić Société d’Exploitation de la Tour Eiffel za specjalne zezwolenie.
Podobne, choć ograniczone wyłącznie do użytku komercyjnego, zasady dotyczą m.in. brytyjskiego London Eye czy nowojorskiego Chrysler Building.
Często zdarza się, że niektóre obiekty naginają lekko prawo i rejestrują bryły budynków jako znaki towarowe, co zupełnie wyklucza ich wykorzystanie w celach komercyjnych (np. stworzenie materiału video, który w zamyśle ma zarabiać np. na YouTube). Przykładami takich budowli są m.in. Zamek Królewski w Krakowie czy Pałac Kultury i Nauki w Warszawie. Podobne zasady obowiązują w przypadku wielu dzieł sztuki, jednak wiele innych znajduje się w domenie publicznej – możemy więc fotografować bez obaw np. Wenus z Milo czy znajdującego się we Florencji Dawida.
Więcej na temat domeny publicznej i reguł korzystania ze znajdujących się w niej utworów można przeczytać na stronie Legalnej Kultury.
Źródła: Legalna Kultura (https://legalnakultura.pl/pl/prawo-w-kulturze/prawo-w-praktyce/news/3733,zdjecia-z-wakacji-a-prawo-autorskie); https://e-prawnik.pl/temat/zdjecia-z-wakacji-a-prawo-autorskie.html
